ΤΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ ΚΑΚΟΥΡΗ
Πριν από 85 χρόνια, τέτοιες μέρες, η ιστορία του τόπου καταγράφει την πρώτη ουσιαστική μετωπική σύγκρουση της αγγλικής κυβέρνησης των αποικιοκρατών με την ορμή και την έφεση του κυπριακού ελληνισμού για την Ένωση. Ήταν τα γεγονότα του 1931, τα Οκτωβριανά του ’31 που σε πρώτη φάση οδήγησαν τον κυπριακό ελληνισμό σε μια συρρίκνωση κι αυτών ακόμα των κολοβών συνταγματικών ελευθεριών του.
Για εννέα χρόνια (1931-1940) ήταν μία περίοδος στυγνής δικτατορίας για τον κυπριακό λαό, καταργήθηκαν οι στοιχειώδεις συνταγματικές ελευθερίες και λήφθηκαν καταπιεστικά μέτρα για την ελληνική παιδεία του νησιού.
Οι μελετητές της περιόδου εκείνης υποστηρίζουν ότι η τραγική περιπέτεια των Οκτωβριανών του ‘31, όπλισε τον μικροσκοπικό κυπριακό Δαυίδ -κόντρα στον αποικιοκράτη Γολιάθ- με αυτοθυσία, καρτερικότητα, αλλά και πολύτιμη εμπειρία για να μην επαναλάβει τα ίδια λάθη στον Απελευθερωτικό Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-59.
Ο κυπριακός λαός εξεγέρθηκε στις 21 Οκτωβρίου 1931 με αφετηρία τη Λευκωσία, με λιθοβολισμό και εμπρησμό του αγγλικού Κυβερνείου. Η επέμβαση της αστυνομίας για τη διάλυση του πλήθους είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο του Ονούφριου Κληρίδη, ενός 17χρονου ποδοσφαιριστή του ΑΠΟΕΛ και τον τραυματισμό έξι άλλων διαδηλωτών. Η θυσία του Ουνούφριου Κληρίδη από τον Άγιο Θεόδωρο Αγρού, συγκλόνισε τους συμπατριώτες μας που άρχισαν μαζικές κινητοποιήσεις σε ολόκληρο το νησί.
Στην Αμμόχωστο, το συντονιστικό ρόλο των κινητοποιήσεων είχε η Ανόρθωση (γεγονός που καταγράφηκε και στα πρακτικά του Συλλόγου). Σαν σήμερα, 23 Οκτωβρίου 1931, στη διαδήλωση στους κεντρικούς δρόμους της πόλης επικεφαλής ήταν ένας από τους ιδρυτές και ενθουσιώδης παράγοντας της Ανόρθωσης, ο Νικόλαος Πατατράκας, ενώ η πόλη γέμισε με φυλλάδια, που καλούσαν όλο τον ελληνικό λαό να προσέλθει σε συλλαλητήριο την επομένη (Σάββατο, 24 Οκτωβρίου). Γύρω στα 8000 άτομα γέμισαν όλη την πλατεία του δημαρχείου Βαρωσίων, τις οροφές, και τις γειτονικές κατοικίες!
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στο βιβλίο «Ένας αιώνας Ανόρθωσις Αμμοχώστου», την Κυριακή, στις 6 το απόγευμα 80 άτομα μπήκαν στον αστυνομικό σταθμό της πόλης και έσπασαν τα παράθυρα, πέταξαν τις αποσκευές και κατέστρεψαν τα αρχεία και ακολούθησαν συμπλοκές. Οι Άγγλοι απάντησαν με πυροβολισμούς με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο 18χρονος Χαράλαμπος Φιλή ή Φιλίππου και να τραυματιστούν σοβαρά άλλα δύο άτομα.
Πυροβολισμοί ρίχθηκαν και στο οίκημα της Ανόρθωσης, αφού όπως αναφέρεται στα πρακτικά «χαρακτηριστικόν είναι ότι σφαίραι των βρετανικών δυνάμεων ενεσφηνώθησαν εις την πρόσοψιν του Οικήματος και αύται παρέμειναν επί πολλά έτη και ίσως μέχρι της ανατινάξεως του οικήματος».
Με κοινές επιχειρήσεις τους ο στρατός κι η αστυνομία Αμμοχώστου προέβηκαν σε μαζικές συλλήψεις. Μέσα σε πέντε ημέρες έγιναν 343 συλλήψεις με πρώτες αυτές των Νικόλαου Νικολαΐδη Πατατράκα και του εκδότη Ζαχαρία Σωτηρίου, σημαινόντων στελεχών της Ανόρθωσης. Για άλλη μία φορά, ο σύλλογος της Αμμοχώστου έπρεπε να «τιμωρηθεί» για τη δράση της και έγινε στόχος των Αποικιοκρατών.
Όπως αναφέρει ο Πέτρος Στυλιανού στη διδακτορική του διατριβή «Το Κίνημα του Οκτώβρη του 1931 στην Κύπρο», η Ανόρθωση χαρακτηριζόταν από διοικητή της αστυνομίας Αμμοχώστου σαν «το καταφύγιο των αντικυβερνητικών ενεργειών και οργάνων της πόλης» ο πρόεδρος του σωματείου, Ανδρέας Γαβριηλίδης, παρουσιαζόταν σαν «ο πιο επικίνδυνος από όλους» και υπογράμμιζε την απόλυτη αναγκαιότητα για κλείσιμό του.
Ένα υπόμνημα του Άγγλου διοικητή Flambarion, ύμνος και παράσημο στην ιστορία της Ανόρθωσης, στο οποίο διατύπωνε το παράπονό του ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι – μέλη της Ανόρθωσης ουδέποτε έδωσαν οποιαδήποτε πληροφορία στην αστυνομία για αυτές όλες τις δραστηριότητες.
Ο Flambarion σημείωσε επίσης, ότι τόσο η «Ανόρθωσις» όσο και το «Σωματείον Ελληνίδων Κυριών» της πόλης ήταν τα εθνικά κέντρα της Αμμοχώστου: «Σχεδόν όλοι οι νέοι της Αμμοχώστου ήταν μέλη της Ανόρθωσης, ενώ τα μέλη του σωματείου ήταν οι επικεφαλής του εθνικού κινήματος στην πόλη. Οι περισσότεροι από τους νεαρούς που είχαν προσαχθεί σε δικαστήρια, σε σχέση με τις πρόσφατες ταραχές στην πόλη, ήταν μέλη της Ανόρθωσης»!
Με βάση τις πιο πάνω εκθέσεις ο διοικητής της Αμμοχώστου με διάταγμα του έκλεισε την Ανόρθωση στις 11 Φεβρουαρίου 1932. Το διάταγμα επιδόθηκε στο μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ανόρθωσης Πρόδρομο Παπαδόπουλο στις 11 το πρωί. «Διετάχθη υπό της Διοικήσεως η κλείσις του οικήματός μας. Ένεκα τούτου συγκαλείται έκτακτος σύσκεψις του Διοικητικού Συμβουλίου εις την οικία του κ. Χαριλάου Παντελίδη όπου λαμβάνονται διάφοροι αποφάσεις επί του θέματος της κλείσεως του Συλλόγου», αναφέρεται στα πρακτικά του Συλλόγου στις 11 Φεβρουαρίου 1932.
Με νέο υπόμνημα του προς τον αποικιακό γραμματέα, στις 20 Φεβρουαρίου, ο διοικητής Αμμοχώστου τόνιζε την έμπρακτη επίδειξη και έκφραση συμπάθειας των Βαρισιωτών σε όλους όσοι ήταν υπεύθυνοι και πρωταγωνιστές στις ταραχές του Οκτώβρη του 1931 και υπογράμμιζε έναν, κατά την άποψη του, ισχυρό παράγοντα που συνηγορούσε υπέρ της επαναλειτουργίας των σωματείων (της Ανόρθωσης και του Λυκείου Ελληνίδων Αμμοχώστου), λόγω του κινδύνου, αναλήψεως παράνομης δραστηριότητας εκ μέρους των μελών των δυο σωματείων, σε τρόπο που θα έφερνε σε πολύ δύσκολη θέση την αστυνομία να παρακολουθήσει μελλοντικά το έργο τους. Αυτός πιθανότατα ήταν και ο λόγος που η Ανόρθωση άνοιξε και πάλι με την παρέλευση ενός εικοσαημέρου.
Ογδόντα πέντε χρόνια μετά, τα… Οκτωβριανά της Ανόρθωσης είναι πολύ διαφορετικά. Ζητούμενο, πλέον, είναι γιατί είπε… «όχι» ο Κετσπάγια και ποιος θα είναι ο αντικαταστάτης του Πούτσε! Μέρες που είναι, θα είχε ενδιαφέρον να μάθουμε, από κει ψηλά που είναι, πώς θα αντιμετώπιζαν τις σημερινές καταστάσεις, τιτάνιες μορφές του Συλλόγου, όπως ο Νικόλαος Πατατράκας. Μελετώντας τη δράση και τη συμπεριφορά του, κάποιοι δύσκολα θα γλίτωναν τους… πάτσους!
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ ΠΑΤΑΤΡΑΚΑΣ: Ηγετική και συγκλονιστική φυσιογνωμία
Ο Νικόλαος Κ. Νικολαΐδης Πατατράκας, ήταν μία ηγετική και συνάμα συγκλονιστική φυσιογνωμία για τον Σύλλογο και γενικότερα την Αμμόχωστο. Κάποιοι τον θεωρούν ως τον πρωτεργάτη της ίδρυσης του Αναγνωστηρίου «Ανόρθωσις» το 1911. Ήταν πρωτοστάτης και στην ίδρυση του Γυμναστικού Συλλόγου «Ευαγόρας» το 1903, ενθουσιώδης εθνικόφρων, κρατούσε ψηλά το λάβαρο των εθνικών πόθων του λαού μας.
Δήλωσε «παρών» ως εθελοντής στους Βαλκανικούς Πολέμους 19-12-13, και στο βιβλίο της, «Το Παλιό Βαρώσι», η Αγνή Μιχαηλίδου αναφέρει ότι «ο πασίγνωστος και αείμνηστος Πατατράκας, ο Κύπριος εθελοντής του Ελληνικού Στρατού που πρώτος μπήκε και ύψωσε την κυανόλευκο στην απελευθερωμένη Θεσσαλονίκη». Όταν στις 28 Οκτωβρίου 1931 έφθασε στο Βαρώσι αεροπορικώς ένας στρατιωτικός ουλαμός των Άγγλων, ο πρώτος που συνελήφθη στην Αμμόχωστο ήταν ο Νικόλαος Νικολαΐδης Πατατράκας (μαζί με τον Ζαχαρία Σωτηρίου).
Τόσο ο Πατατράκας όσο και ο Ζαχαρίας χαρακτηρίζονταν από τον Άγγλο διοικητή της Αμμοχώστου σαν «notorious agitators» («διαβόητοι υποκινητές»). Κρατήθηκε στις φυλακές για τρεις μήνες και ακολούθως εξορίστηκε στην Αθήνα. Με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αναλαμβάνει και πάλι δράση, σύμφωνα με τον Τύπο της εποχής: «Κατά την διάρκειαν δε της εχθρικής κατοχής εφωδίαζε τους Κυπρίους στρατιώτας με ελληνικάς ταυτότητας και διηυκόλυνε την διαφυγήν των εις Μέσην Ανατολήν. Ωσαύτως ούτος διένειμε παράνομον Τύπον».
Κι αργότερα, υπάρχουν δεκάδες μαρτυρίες σύμφωνα με τις οποίες, στην Αθήνα ο Πατατράκας βοηθούσε τους Κύπριους φοιτητές και ιδιαίτερα τους Αμμοχωστιανούς, σε όποια δυσκολία αντιμετώπιζαν. Μέχρι την τελευταία του πνοή βοηθούσε τους Βαρωσιώτες φοιτητές, ακόμη και οικονομικά, ένας άνθρωπος, ο οποίος πέθανε εξόριστος στην Αθήνα σε μεγάλη φτώχεια! Πήρε μαζί του τον πλούτο των ιδανικών και της προσφοράς του στην Ανόρθωση, στον ΓΣΕ και στους αγώνες του Έθνους…
EAK ΑΡΙΣΤΟΙ 2016 – ΨΗΦΟΔΕΛΤΙΑ Mon 17-10