30 Ιανουαρίου 1911…
Ο κύβος για την ίδρυση της Ανόρθωσης ερρίφθη. Οι ενθουσιώδεις νέοι της Αμμοχώστου έπρεπε να πιάσουν δουλειά για να ζωντανέψουν τα όνειρά τους. Στην αρχή λίγοι και εκλεκτοί αλλά με την πάροδο του χρόνου, το Αναγνωστήριο «Ανόρθωσις» μετατράπηκε σ’ ένα ανθρώπινο μελίσσι μόρφωσης, καλλιέργειας του πνεύματος και του σώματος, εθνικής και ηθικής διαπαιδαγώγησης, αλληλοϋποστήριξης και αλληλοβοήθειας.
Τα δεκάδες μέλη έγιναν εκατοντάδες κι από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσης, η Ανόρθωση αποτελούσε σημείο αναφοράς, αρχικά εντός της Αμμοχώστου και ακολούθως σε ολόκληρη την Κύπρο, αλλά και στην Ελλάδα. Το νεοϊδρυθέν Αναγνωστήριο, στις αρχές της δεκαετίας του 1910, καλείτο να φέρει εις πέρας την αποστολή του. Να ανορθώσει, όπως ήταν και το όνομά του, τα ανήσυχα πνεύματα των μελών και των κατοίκων της πόλης, να ανορθώσει τις εθνικές προσδοκίες του λαού μας, να ανορθώσει την κοινωνική, πολιτιστική και αθλητική δραστηριότητα. Όπως αποδεικνύεται εκ των υστέρων, ουσιαστικά, η μεγάλη πρόκληση ήταν να ανορθώσει την ποιότητα ζωής των Βαρωσιωτών σε όλους τους τομείς. Δημιουργήθηκε έτσι αυτός ο φωτεινός φάρος που σήμερα ονομάζεται Ανόρθωσις Αμμοχώστου. Ένα οικοδόμημα αγέρωχο και πολυδιάστατο, το φως του οποίου συνεχίζει να φωτίζει άπλετα τον τόπο.
Ημερομηνία-σταθμός, λοιπόν, για την ιστορία της Κύπρου η 30ή Ιανουαρίου 1911. Στο πρώτο βιβλίο των πρακτικών του Συλλόγου, ένα ιστορικό κειμήλιο ανεκτίμητης αξίας (με μία απίστευτη «περιπέτεια» μετά την τουρκική εισβολή του 1974, επέστρεψε στους κατόχους του), στην πρώτη σελίδα υπάρχει η σφραγίδα με κόκκινο μελάνι «Αναγνωστήριον Ανόρθωσις εν Βαρωσίοις – Κύπρου». Κι ακολούθως το πρώτο «πρακτικόν».
Το νερό είχε μπει στ’ αυλάκι και με την πάροδο του χρόνου έγινε ένας χείμαρρος δράσης και δημιουργίας. Οι αναμνήσεις-μαρτυρίες των ιδρυτικών μελών αποτελούν ιστορικά «εργαλεία» για την ίδρυση, του τρόπου με τον οποίο εξελίχθηκε, αναπτύχθηκε και προόδευσε η Ανόρθωση. Ο Μιχαλάκης Γιωρκάτζιη Μιχαηλίδης, ο πρώτος ταμίας του Αναγνωστηρίου και μετέπειτα επί σειρά ετών γενικός γραμματέας, αναφέρει μεταξύ άλλων για την αγορά των επίπλων της χαρτοπαικτικής λεσχης του Νικόλα Αγγελή: «Την σκέψιν μας την ανακοινώσαμεν και εις άλλους πρεσβύτερούς μας και γνωστούς, οι οποίοι και συνεφώνησαν πλήρως με τους σκοπούς μας. Επειδή αι εργασίαι του ιδιοκτήτου δεν τον ικανοποιούσαν, αντελήφθημεν ότι ήτο διατεθειμένος να πωλήση την επιχείρησιν και τα έπιπλα του καφενείου του. Τον επλησιάσαμεν και συνεφωνήσαμε να τα αγοράσωμεν έναντι πληρωμής 60 λιρών.
Επειδή ουδείς εκ των φίλων μου ηδύνατο να διαθέση οιονδήποτε ποσόν, εγώ δε είχα περίπου το άνω ποσόν, από μικρόν ποσοστόν μου εκ των κερδών του καταστήματος του πατρός μου, το οποίον απέσυρα με την συγκατάθεσίν του, αφού του εξέθεσα τον σκοπόν που θα διέθετα τον οποίον ενέκρινε και με συνεχάρη. Προέβημεν εις την διά συμβολαίου αγοράν της επιχειρήσεως και των επίπλων και επλήρωσα το άνω ποσόν.
Συνεκαλέσαμεν αμέσως εις πρώτην συνεδρίαν 10 περίπου πρόσωπα εκ των πλέον δραστηρίων και υποστηρικτών, μεταξύ των οποίων αν καλώς ενθυμούμαι ήσαν οι Χαράλαμπος Γαβριηλίδης, Χαράλαμπος Οικονομίδης, Κωνσταντίνος Σαβεριάδης, Νικόλαος Νικολαΐδης, Δημήτριος Δημητριάδης, Γεώργιος Ευαγγ. Λουίζος, Πρόδρομος Παπαδόπουλος και ο υποφαινόμενος.
Οι ιστορικές πρώτες αποφάσεις του διοικητικού συμβουλίου του Αναγνωστηρίου
Αποφασίσαμεν κατ’ αρχήν,
1ον Να ονομασθή Αναγνωστήριον “Η Ανόρθωσις”.
2ον Να απαγορευθή το χαρτοπαίγνιον και κάθε τυχηρόν παιγνίδι.
3ον Να φροντίσωμεν διά την ψυχαγωγίαν των μελών, να γίνωνται διαλέξεις.
4ον Να γίνωνται μαθήματα μουσικής ώστε συν τω χρόνω να γίνη μια μανδολινάτα ευγενώς προσφερθέντος προς τούτο του αειμνήστου Δημ. Δημητριάδη.
5ον Διά να ανταποκριθώμεν εις τα έξοδα ενοικίου το οποίον ήτο τότε αν δεν απατώμαι ΛΚ2 μηνιαίως και του πουφετζή, όστις θα ηργάζετο προς όφελος της Ανορθώσεως, ωρίσαμεν κατ’ αρχήν συνδρομήν ένα γρόσι την εβδομάδα, και ανετέθη εις τον κ. Πρόδρομον Παπαδόπουλον να εκτελή χρέη εισπράκτορος όστις και ευγενώς απεδέχθη.
6ον Να επιδιωχθή υφ’ όλων μας η εγγραφή νέων μελών και εν καιρώ να προκηρυχθούν εκλογαί προς ανάδειξιν της πρώτης Επιτροπείας.
7ον Να γίνη προσχέδιον του καταστατικού της Ανορθώσεως».
Μέγιστη μορφή για τον Σύλλογο είναι και ο Πρόδρομος Παπαδόπουλος, ο οποίος υπήρξε ιδρυτικό μέλος και ακολούθως μέλος του διοικητικού συμβουλίου. Η μαρτυρία του «διά το ιερόν τούτο φυτώριον της νεολαίας το οποίον ιδρύσαμεν το 1911», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, είναι άκρως ενδιαφέρουσα: «Το Σωματείον μας ως Φωτεινόν Άστρον εφώτιζεν και εξακολουθεί να φωτίζη και να καθοδηγή τα μέλη του, εφήβους και μη, να τα προφυλάττη από κάθε κίνδυνον διαφθοράς και να τα οδηγή εις τον δρόμο της φιλοπατρίας.
Διά πολλά έτη από της ιδρύσεώς του το Σωματείον μας εδιοργάνωνεν νυχτερινά μαθήματα διά τους νέους εκείνους που αι συνθήκαι της ζωής δεν τους επέτρεπαν να φοιτώσιν εις Σχολάς κατά την διάρκειαν της ημέρας καθώς και μουσικά τοιαύτα. Και εις τον αθλητισμόν έδωσε την πρώτην ώθησιν η Ανόρθωσίς μας και είμαι υπερήφανος διότι υπό το λάβαρον της ανεδείχθην πρωταθλητής εις την δισκοβολίαν επί σειράν ετών. Αξέχαστες επίσης μου είναι αι υπό της Ανορθώσεως διοργανωθείσαι εορταί επί τη ευκαιρία των στρατιωτικών νικών της μητρός Ελλάδος κατά τον πόλεμον 1912-13 όπου και η Ανόρθωσις προσέφερε το αίμα της ως των αειμνήστων Κώστα Ηλιάδη (Κίρλαππου), Κώστα Βραχίμη και άλλων».
Η πρώτη σφραγίδα: «Αναγνωστήριον Ανόρθωσις εν Βαρωσίοις – Κύπρου», με κόκκινο μελάνι
Ο Νίκος Πάροικος ήταν ανάμεσα στα πρώτα μέλη του Αναγνωστηρίου, συμμετείχε στην πρώτη γενική συνέλευση και η μαρτυρία του μάς παρέχει ενδιαφέρουσες πληροφορίες: «Συναθροίστημεν στο οίκημα του κ. Μιχαλάκη Λουιζίδου εκεί που είναι τώρα η Τράπεζα Ελλάδος με πρωτεργάτη τον Νικόλαον Πατατράκκαν Νικολαΐδην, και ταμίαν και εγγυητή τον κ. Μιχαλάκην Σπανού Μιχαηλίδη του ενοικίου του Σωματείου, με τους εξής συνδρομητάς: Δημήτριον Δημητριάδην διδάσκαλον μουσικής, Κώσταν Πογιατζήν, Μάρκον Μαρκουλίδην, Γεώργιον Κουννάν, Σάββα Κουννάν, Εγώ, ο αδελφός μου Παναγιώτης Πάροικος, Ανδρέας και Μήτσος Γαβριηλίδης, Μορφήν Μιχαήλ, Πρόδρομον Παπαδόπουλον, Ξενοφών Γεωργιάδην, Αντώνην Μαύρον, Μιχαήλ Ωρολογάν, Σάββαν Παρπέρην, Παύλον Ιακώβου, Παρασκευάν Μισιαλλή Παρπέρη, Σάββαν Μωυσή Παρπέρην, Κώσταν Κασάπην, Γεώργιον Ταμπούρλαν, Δημήτριον Σολομωνίδη, Αντώνην και Χρίστο Παπακαντούναν, Κώσταν και Χρήστον Λορτζιέ, Χατζηγεώργιον Ράπτην, Πέτρον Χατζηπέτρου, Αλέξανδρον Δημητρίου και Ιωακείμ Παπαδόπουλον Καφετσήν μας και πολλούς άλλους που διαφεύγει το όνομά τους. Οι πλείστοι απάρτισαν την Μανδολινάτα που φαίνεται στην φωτογραφίαν του Σωματείου. Θα ακούσατε πως μας κατέτρεχαν αι άλλαι λέσχαι και πολλαί κατεφέρθησαν εναντίον μας. Ερωτάτε και τον Πρόδρομον Παπαδόπουλον να σας εξηγήση».