Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στις πλείστες των περιπτώσεων, τη στιγμή της εκτέλεσης ενός πέναλτι επικρατεί απόλυτη σιγή. Τα δε συναισθήματα, απίστευτα. Όχι μόνο για τον τερματοφύλακα και τον ποδοσφαιριστή που σουτάρει, αλλά για χιλιάδες θεατές και εκατομμύρια τηλεθεατές.
Χθες, αρχικά στο Τσίρειο και αργότερα στο ΓΣΠ οι στιγμές ήταν μαγικές, αλλά και ζόρικες. Κατά σειρά στην άσπρη βούλα στο Τσίρειο: Μοράις, Ντα Σίλβα, Σωτηρίου, Παπουλής, Εφραίμ, Κονσεϊσάο, Γιαννιώτας, Σλάβτσεφ. Όλοι εύστοχοι και αντίστοιχα πανηγυρισμοί στην πορτοκαλί και την μπλε κερκίδα.
Όταν ήρθε η ώρα του Αστίθ, σε μερικά εκατοστά του δευτερολέπτου γινόταν η διαδρομή «παράδεισος – κόλαση». «Ήρωας» ο Βάλε, «μοιραίος» ο Αστίθ. Και κάπακι η εκτέλεση του Μέζγκα. Εύστοχος ο Κροάτης, στους επτά ουρανούς οι κυανόλευκοι της Λεμεσού, στα… «Τάρταρα» οι γαλαζοκίτρινοι.
Στο ΓΣΠ, Ο Γιωργαλλίδης «ψώνισε» τον Μπόλιεβιτς στην πρώτη εκτέλεση και η πρόκριση της Ομόνοιας πήρε τον δρόμο της. Όλοι οι «τριφυλλοφόροι» ήταν εύστοχοι, ο Τόνιο αδυνατούσε να κάνει τη «χρυσή» απόκρουση, οι οπαδοί στην εξέδρα έτρωγαν τα νύχια τους όσο ποτέ στο παρελθόν, αλλά οι πανηγυρισμοί ήταν για τους πράσινους και η μεγάλη απογοήτευση για τους Λαρνακείς. Με τη σημείωση ότι ο Γιωργαλλίδης το ‘χει ξανακάνει. Όπως και ο Βάλε το 2013. Στον τελικό του 2011, ο Κύπριος τερματοφύλακας ήταν ο «ήρωας» των πρασίνων στη νίκη τους επί του Απόλλωνα με 4-3 στα πέναλτι.
Το πέναλτι έχει γίνει επιστημονική έρευνα, έχει γίνει βιβλίο, έχει γίνει κινηματογραφική ταινία και βρίσκεται μόνιμα στα χείλη των ποδοσφαιρόφιλων όλου του πλανήτη. Η πιο βαθυστόχαστη -ίσως- ερμηνεία βγήκε από τα χείλη του κορυφαίου Έλληνα τερματοφύλακα όλων των εποχών, του Νίκου Σαργκάνη. Όταν είπε ότι «η ζωή είναι ένα πέναλτι», άθελά του ίσως τρύπωνε ακόμη και στην πιο αθέατη πτυχή της πιο πολυσυζητημένης «ποινής» της υφηλίου (ας μην ξεχνάμε ότι η λέξη προέρχεται από το αγγλικό «penalty» που σημαίνει «ποινή»).
Eπίσημη ελληνική ονομασία του πέναλτι, η… θεσμική (στην καθαρεύουσα) είναι «επανορθωτικό λάκτισμα». Μόνο που σήμερα, αν ο σπίκερ πει ότι «η ομάδα κέρδισε επανορθωτικό λάκτισμα» ή «μετά την ημίωρη παράταση θα πάμε στη διαδικασία των επανορθωτικών λακτισμάτων», ελάχιστοι θα καταλάβουν και πολλοί άλλοι θα θελήσουν να τον… λακτίσουν για να επανέλθει στην πραγματικότητα.
Με τη βοήθεια ενός παλαιότερου ρεπορτάζ του «Goal» πάμε να θυμηθούμε κάποιες άγνωστες πτυχές αυτής της μαγικής στιγμής. Είτε ως ποινή, είτε ως διαδικασία για να αναδειχθεί ο νικητής. Ιστορικά η πρώτη… εκτέλεση πέναλτι δεν έγινε στο ποδόσφαιρο, αλλά στο ράγκμπι.
Σε μία περιγραφή αγώνα ράγκμπι, το 1888 αναφέρεται ότι «η Ντούσμπερι (σ.σ. η ομάδα ζει και βασιλεύει μέχρι σήμερα) επιβραβεύθηκε με κτύπημα πέναλτι μπροστά από την εστία» («Dewsbury was awarded a penalty kick in front of the goal»). Αναφορές, βέβαια, με τη λέξη «πέναλτι» υπάρχουν από το 1879, αλλά ένας θεός ξέρει πώς έγιναν.
Στο ποδόσφαιρο, «πατέρας» του πέναλτι θεωρείται ο Ιρλανδός Γουίλιαμ Μακ Κρουμ, τερματοφύλακας στη Μίλφορντ και επιχειρηματίας της περιοχής. Ερέθισμα για να εμπνευσθεί ο Μακ Κρουμ το πέναλτι αποτέλεσε ένας τραχύτατος αγώνας, όπου έδωσαν και πήραν τα βίαια φάουλ μπροστά στις δύο εστίες. Εξήγησε στους συμπαίκτες και τους αντιπάλους του ότι έπρεπε με αυτόν τον τρόπο να τιμωρούνται οι αμυνόμενοι για τα «επαγγελματικά φάουλ» τους μέσα στο «τετράγωνο».
Η Ομοσπονδία της Ιρλανδίας εισηγήθηκε το πέναλτι στο Διεθνές Συμβούλιο Ποδοσφαίρου (o πρόδρομος της FIFA) το 1890 και στις 2 Ιουνίου 1891, η ρηξικέλευθη ιδέα του Μακ Κρουμ, το επανορθωτικό λάκτισμα, μπήκε στο ποδόσφαιρο και το άλλαξε για πάντα. Το πρώτο «επίσημο» πέναλτι το κέρδισε η Γουλβς την περίοδο 1891-92 σε αγώνα κόντρα στην Άκριγκτον.
Η διαδικασία των πέναλτι μετά την παράταση του αγώνα καθιερώθηκε το 1970. Μέχρι τότε στις περιπτώσεις ισοπαλίας μετά την παράταση γινόταν κλήρωση. Από το… «κορώνα –γράμματα», χίλιες φορές τα πέναλτι, έστω κι αν στη συγκεκριμένη περίπτωση χαρακτηρίζεται «άχαρη διαδικασία».
Η πιο άχαρη από τις… αχαρότερες έγινε στη Ναμίμπια. Το 2005 η KK Palace και η Civics (ομάδες της πρώτης κατηγορίας) εξήλθαν ισόπαλες. Οι παίκτες των δύο ομάδων χρειάστηκε να στηθούν 48 φορές στην άσπρη βούλα μέχρι να αναδειχθεί ο τελικός νικητής! Και σημείωσαν ένα απίστευτο παγκόσμιο ρεκόρ, που μοιάζει ακατάρριπτο.
Ο Βάλε και ο Γιωργαλλίδης απόκρουσαν χθες ένα πέναλτι κι έγιναν «ήρωες». Υπάρχει βέβαια και η άλλη πλευρά. Αυτοί που έχουν κυριευθεί από την κατάρα των χαμένων πέναλτι. Πριν από μερικά χρόνια, στην Ελλάδα, ο Αχαρναϊκός είχε κερδίσει 17 πέναλτι σε μια σεζόν. Έχασε τα 14 και σκόραρε μόνο στα 3!
Ο κορυφαίος τερματοφύλακας του πλανήτη, όλων των εποχών, σύμφωνα με τη Διεθνή Ομοσπονδία Ιστορίας και Στατιστικής Ποδοσφαίρου, είναι ο Λεβ Ιβάνοβιτς Γιασίν. Ο τερματοφύλακας της Ντιναμό Μόσχας και της Εθνικής Σοβιετικής Ένωσης που απεβίωσε το 1990. Η «μαύρη αράχνη», το «μαύρο χταπόδι» και ο «μαύρος πάνθηρας», από τη μαύρη του στολή. Ανάμεσα στα επιτεύγματά του είναι και 150 αποκρούσεις πέναλτι σε όλη την καριέρα του! Όταν ρωτήθηκε για το μυστικό της επιτυχίας του, δήλωσε: «Ένα τσιγάρο για να καλμάρουν τα νεύρα και ένα ποτό για να σφίξουν οι μύες».
Τόσο μεγάλη ήταν η έφεση του Γιασίν στις αποκρούσεις πέναλτι που οι ατάκες του έχουν μείνει στην ιστορία και αποτελούν σημείο αναφοράς ακόμη και σήμερα. Το 1961 όταν ο πρώτος άνθρωπος ταξίδεψε στο διάστημα είχε πει: «Η χαρά να βλέπεις τον Γιούρι Γκαγκάριν στο διάστημα είναι η μόνη που μπορεί να ξεπεράσει τη χαρά από την απόκρουση ενός πέναλτι». Δύο χρόνια αργότερα, μετά από έναν αγώνα κόντρα στην Αγγλία είπε: «Η απόκρουση στο πέναλτι είναι όπως ο πρώτος στίχος σε ένα ποίημα. Καθαρή έμπνευση…».
Η πιο άχαρη από τις… αχαρότερες έγινε στη Ναμίμπια. Το 2005 η KK Palace και η Civics (ομάδες της πρώτης κατηγορίας) εξήλθαν ισόπαλες. Οι παίκτες των δύο ομάδων χρειάστηκε να στηθούν 48 φορές στην άσπρη βούλα μέχρι να αναδειχθεί ο τελικός νικητής! Και σημείωσαν ένα απίστευτο παγκόσμιο ρεκόρ, που μοιάζει ακατάρριπτο.
Ο Βάλε και ο Γιωργαλλίδης απόκρουσαν χθες ένα πέναλτι κι έγιναν «ήρωες». Υπάρχει βέβαια και η άλλη πλευρά. Αυτοί που έχουν κυριευθεί από την κατάρα των χαμένων πέναλτι. Πριν από μερικά χρόνια, στην Ελλάδα, ο Αχαρναϊκός είχε κερδίσει 17 πέναλτι σε μια σεζόν. Έχασε τα 14 και σκόραρε μόνο στα 3!
Ο κορυφαίος τερματοφύλακας του πλανήτη, όλων των εποχών, σύμφωνα με τη Διεθνή Ομοσπονδία Ιστορίας και Στατιστικής Ποδοσφαίρου, είναι ο Λεβ Ιβάνοβιτς Γιασίν. Ο τερματοφύλακας της Ντιναμό Μόσχας και της Εθνικής Σοβιετικής Ένωσης που απεβίωσε το 1990. Η «μαύρη αράχνη», το «μαύρο χταπόδι» και ο «μαύρος πάνθηρας», από τη μαύρη του στολή. Ανάμεσα στα επιτεύγματά του είναι και 150 αποκρούσεις πέναλτι σε όλη την καριέρα του! Όταν ρωτήθηκε για το μυστικό της επιτυχίας του, δήλωσε: «Ένα τσιγάρο για να καλμάρουν τα νεύρα και ένα ποτό για να σφίξουν οι μύες».
Τόσο μεγάλη ήταν η έφεση του Γιασίν στις αποκρούσεις πέναλτι που οι ατάκες του έχουν μείνει στην ιστορία και αποτελούν σημείο αναφοράς ακόμη και σήμερα. Το 1961 όταν ο πρώτος άνθρωπος ταξίδεψε στο διάστημα είχε πει: «Η χαρά να βλέπεις τον Γιούρι Γκαγκάριν στο διάστημα είναι η μόνη που μπορεί να ξεπεράσει τη χαρά από την απόκρουση ενός πέναλτι». Δύο χρόνια αργότερα, μετά από έναν αγώνα κόντρα στην Αγγλία είπε: «Η απόκρουση στο πέναλτι είναι όπως ο πρώτος στίχος σε ένα ποίημα. Καθαρή έμπνευση…».
ΦΥΣΙΚΟΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ: 75% ΤΟ ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
Ο καθηγητής Φυσικής στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Ντόρτμουντ, Μετίν Τολάν, παρουσίασε στην Ευρωπαϊκή Συνάντηση Φυσικών την τακτική που πρέπει να διαλέξει ομάδα ποδοσφαίρου σε διαδικασία πέναλτι. Κάθε εκτέλεση έχει πιθανότητα 75% να γίνει γκολ επειδή η εστία έχει έκταση δεκαοκτώ τετραγωνικών μέτρων και το κορμί του τερματοφύλακα μπορεί να καλύψει τα πέντε.
Αν η μπάλα φύγει με ταχύτητα 100 χιλιομέτρων την ώρα περνάει τη γραμμή σε 0,4 δευτερόλεπτα. Σε περίπτωση που οδεύει και προς γωνία, θα καταλήξει στα δίχτυα. Ο τερματοφύλακας χρειάζεται 0,2 δευτερόλεπτα ώστε να αντιδράσει, κι έτσι δεν προλαβαίνουν στα εναπομείναντα 0,2 δεύτερα να αντιδράσουν. Το γιατί ένας ποδοσφαιριστής είναι καλός στα πέναλτι είναι θέμα νευρικότητας και τοποθέτησης του ματιού του, υποστηρίζει έρευνα του Πανεπιστημίου του Έξετερ.
Ποιοι πρέπει να εκτελούν τα πέναλτι; Οι έμπειροι και «μπαρουτοκαπνισμένοι» των γηπέδων ή οι νεαροί; Τα αποτελέσματα των ερευνών είναι εντυπωσιακά. Οι μικροί (ηλικίας κάτω των 22 χρονών) σκοράρουν σε ποσοστό 85,2%, οι ηλικίας 23-28 σε ποσοστό 77,6% και οι 29 και άνω με 78,1%. 
ΠΕΝΑΛΤΙ: ΑΠΟΛΑΥΣΗ Η «ΜΑΡΤΥΡΙΟ» (ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ)
Οι «κολλημένοι» με τα πέναλτι έχουν δική τους ιστοσελίδα («PenaltyShootouts»)! Ακαδημαϊκοί, ερευνητές και επιστήμονες στην πλειονότητά τους μελετούν και καταγράφουν τα πάντα για την εσχάτη των ποινών. Μόνιμο θέμα τους κατά πόσο η διαδικασία των πέναλτι (μετά από ισοπαλία) είναι δίκαια. Τα αποτελέσματα των ερευνών τους εντυπωσιακά. Μόνο το 33% των οπαδών απολαμβάνουν τη διαδικασία όταν συμμετέχει η ομάδα τους. Το 84% των οπαδών απολαμβάνει τα πέναλτι ανάμεσα σε άλλες ομάδες. Το 69% πιστεύει ότι με τη συχνή εξάσκηση οι ποδοσφαιριστές μπορούν να βελτιωθούν στα κτυπήματα πέναλτι, ενώ οι μισοί (51%) πιστεύουν ότι η εκτέλεση πέναλτι είναι «λαχείο». Μία πρόσφατη έρευνα (το 2011, Journal Psychological Science) βρήκε ότι το 71% των τερματοφυλάκων πέφτει δεξιά όταν η ομάδα τους χάνει, 48% όταν κερδίζει και 49% όταν το ματς είναι ισόπαλο.